Уҡытыусы – яҙыусы проектында – Борис Хәйретдинов

Борис Мөхәмәт улы Хәйретдинов 1948 йылдың 10 мартында Икенсе Этҡол ауылында донъяға килгән. 8-се кластан һуң Сибай педагогия училищеһына уҡырға инеп, музыка һәм башланғыс кластар уҡытыусыһы дипломы алып сыға. Хеҙмәт юлын тыуған ауылында музыка уҡытыусыһы булараҡ башлай. Әрме хеҙмәтенән ҡайтҡас, шунда эшләүен дауам итә. «Урал» колхозының комсомол секретары, клубтың художество етәксеһе, ауыл Советы рәйесе була, ситтән тороп БДУ-ның тарих факультетында белем ала. Төрлө йылдарҙа Икенсе Этҡол, Татлыбай, Ишбирҙе урта мәктәптәре директоры, «Сибай» совхозының эшселәр комитеты рәйесе, Баймаҡ леспромхозының партия комитеты секретары була, Баймаҡ лицей-интернатында, ҡаланың 4-се мәктәбендә йыр һәм тарих уҡытыусыһы булып эшләп, хаҡлы ялға сыға.
Борис Мөхәмәт улы Хәйретдинов проза һәм шиғриәт өлкәһендә даими һәм уңышлы шөғөлләнә. Уның мәҡәләләрендә, хикәйәләрендә тарих ярылып ята. Тәүге китабында (“Ете лә генә ырыу, береһе – Бөрйән” романы) Бөрйән һәм күрше ырыуҙарҙың урта быуаттан алып Октябрь революцияһына тиклемге дәүер һүрәтләнә. Йыйынтыҡ архив документтарына һәм билдәле монографияларға нигеҙләнгән.
Үҙнәшер ысул менән сығарған йыйынтыҡтары: “Һағынмаҫ та инем” (Б.Хәйретдинов йырҙарынан йыйынтыҡ, Сибай, 1999), “Ғүмерем биҙәктәре” (Йырҙар, шиғырҙар йыйынтығы, Баймаҡ, 2003), “Ете лә генә ырыу, береһе – Бөрйән” (тарихи роман, Баймаҡ, 2013), “Шэжэрэ башкир и народные песни как дополнительные источники по истории Башкортостана” (Сибай, 2014), “Бишенсе ынтылыш” (роман, Сибай, 2015), “Төйәгебеҙ Уралтау” (документаль-тарихи роман, Сибай, 2015), “Ғүмер юлы” (һайланма йырҙар, ҡобайырҙар, шиғырҙар, йырҙар йыйынтығы, Сибай, 2016). Шулай уҡ ауыл тарихтарын төҙөү буйынса бихисап китаптарҙың авторҙашы ла.
Борис Хәйретдинов хеҙмәттәге ҡаҙаныштары өсөн Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре, район Б.Вәлид исемендәге премия, шулай уҡ Бөтә Союз һәм республика конкурстары лауреаты, Рәсәй конкурсы дипломанты була. 2008 йылда район сәсәндәр бәйгеһендә Гран-при яулап, “Баймаҡ районы сәсәне” исеменә лайыҡ була.

МИН БАЙМАҠТАН
Маҡтана, тип бер үк уйламағыҙ,
Ысынлап та, мин дә — Баймаҡтан.
Ирәндектең ҡуйынына һыйынып
Тыныс ҡына ятҡан аймаҡтан.
Беҙҙең яҡта ҡыштар һалҡын була,
Йәйҙәр була эҫе, том(о)ра.
Иртә яҙҙан ҡоштар һайрап тора,
Күлдә ҡондоҙ ағас тумыра.
Тау артынан ҡояш ҡалҡҡан саҡта
Ап-аҡ нурға сума бар ҡала.
Ҡөҙрәт өҫтәп тыуған еркәйемә
Туҡ башаҡтар елгә сайҡала.
Баймағымдың байлығы—кешеләр,
Урал, Алдар батыр ишеләр.
Баймағымдың алтыны—балалар,
Улар барҙа гөрләр ҡалалар.МИН ЯҘҘАРҘЫ КӨТӘМ
Мин яҙҙарҙы көтәм. Эй, һылыу яҙ!
Күкрәгемде нурға ҡойондор.
Шытып сыҡҡан хәтфә үләндәрҙе
Шифалы ямғырға туйындыр.
Мин яҙҙарҙы көтәм. Тик яҙ ғына
Оноттора ҡыштың һалҡынын,
Күңелемә сихри моңдар өҫтәй,
Һурып ала хәсрәт ялҡынын.
Мин яҙҙарға инәм һеҙҙең менән,
Ҡыҫҡа яҙ үтә, йәй етә.
Йыл да яҙ-ожмахты көтә-көтә
Ҡалған-яҙған ғүмерҙәр үтә.
Ҡышҡа инһәң, яҙҙар һағындыра,
Яҙҙар килһә, йәшәрә йөрәк.
Күңел наҙы яҙҙай булһын, тиһәң,
Тик яҙҙарҙа ҡалырға кәрәк.

ҺАНДУҒАС МОҢО
(Йыр)
Эй, һандуғас, башҡа юҡтыр
Һиндәй моңло ҡош.
Йырыңды тыңлағы килә,
Яҡыныраҡ ос!
Моңдарыңа нисек һыйҙы
Бөтә гүзәллек?
Шатлығымдан йәш тәгәрәй,
Түгел түҙерлек!
Салауат батыр ҙа һине
Һәр саҡ тыңлаған.
Кем генә белә инде–
Ниҙәр уйлаған?
Эй, һандуғас, күңелемде
Тағы аҡтарҙың,
Алыҫтағы баласаҡҡа
Ҡабат ҡайтарҙың…
Рәхмәт һиңә, йөрәгемә
Өрҙөң матурлыҡ.
Яҙғы йырың, нурлы моңоң
Аптыратырлыҡ!

ЕЛ КИЛТЕРҘЕ ЯҘ ЕҪЕН
Яҙғы алһыу ҡояш
Яңынан батты.
Күп тә үтмәне–
Һары ай ҡалҡты.
Зәңгәр эңер япты
Ауылдың өҫтөн.
Шаян ел килтерҙе
Алыҫ яҙ еҫен.
Ала-сола ҡарҙар
Ялтырай кисен.
Ныҡыш ҡыш болара
Яҙ килгән өсөн.
Иртән һәм кисен
Һаман да һалҡын.
Күңел яҙ көтә,
Йөрәктә—ялҡын.
Шаян ел килтерҙе
Алыҫ яҙ еҫен.
Ҡыш сүгә башланы
Яҙ килгән өсөн.